پاسخ به شبهات‏

آیت الله جوادى آملى

1- پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) فرمودند: قرآن هر سال یک بار بر من نازل مى‏شد و امسال که آخرین سال عمر من است، دوبار نازل شد. سؤال این است که در نقل فوق آیا منظور کل قرآن بوده است یا نه؟ و اگر جواب مثبت است، پس چرا پیامبر قسمتى از قرآن را بر مردم مى‏خواند؟

انسان کامل از آن جهت که ولى الله است، آن چه ذات اقدس اله به او عطا مى‏کند، مى‏گیرد، ولى از آن جهت که رسول‏الله است، باید دو کار انجام دهد: اول این که تدریجاً مردم را آگاه کند، دوم این که به اندازه سطح فهم مردم با آن‏ها صحبت کند.
تمام قرآن هر سال بر آن حضرت نازل مى‏شد، اما رسالت او در این نبود که همه آیات را براى همه مردم نقل کند. حتى آن چه را هم که نقل مى‏کرد، به اندازه فهم مردم بود. پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) الفاظ را ذکر مى‏کرد، ولى هر کسى به اندازه درک و ظرفیت خود مطالب را مى‏فهمید. همان مطلبى که وجود مبارک حضرت امیر به کمیل فرمود: «إنَّ هذِهِ القُلُوبُ اَوْعِیَةٌ فَخَیْرُها اَوْعاها»؛1 اى کمیل! این دل‏ها ظرفیت‏هاى گوناگون دارند و بهترین دل آن است که ظرفیتش بیشتر و حافظ اسرار باشد.
مرحوم شیخ صدوق (رضوان‏الله‏تعالى‏علیه) در کتاب شریف «معانى الاخبار» نقل مى‏کند که شخصى آمد به محضر مبارک امام صادق (علیه‏السلام) و عرض کرد: چرا پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) را ابوالقاسم مى‏نامند؟ حضرت ابتدا جواب ساده‏اى داد، فرمود: آن حضرت پسرى داشت به نام قاسم و به این دلیل کنیه آن حضرت ابوالقاسم است. شاگرد امام عرض کرد: این را مى‏دانم، توضیح بیشترى بدهید. حضرت فهمید که او آمادگى و ظرفیت بیشترى دارد، معنایى را برایش بیان نمود که به ذهن هیچ کدام از ما خطور نمى‏کند.
فرمودند: به این علت پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) را ابوالقاسم گفته‏اند که 1- على بن ابى‏طالب (علیه‏السلام)تقسیم کننده بهشت و جهنم است: «قسیم النار و الجنة». آن حضرت در روز قیامت به بهشت دستور مى‏دهد: این شخص دوست من است او را بپذیر و به آتش جهنم دستور مى‏دهد: فلان شخص دشمن من است او را بگیر 2- على بن ابى‏طالب (علیه‏السلام) شاگرد پیامبر است و علوم فراوانى از پیامبر فراگرفته است 3- هر شاگردى فرزند معلم است و هر معلمى حق پدرى بر گردن شاگرد خود دارد (پدر معنوى اوست).
از این سه مقدمه این نتیجه حاصل مى‏شود که اگر على بن ابى‏طالب (علیه‏السلام) قاسم (تقسیم کننده) بهشت و جهنم است و پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) پدر (معنوى) این قاسم است، پس کنیه پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) ابوالقاسم مى‏شود. ببینید این گونه معنا کردن آیا به ذهن احدى مى‏آید، یا اگر غیر امام این گونه معنا مى‏کرد، کسى قبول مى‏نمود؟
بنابراین پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) مأمور بود در هر هفته یا در هر ماه، مقدار مشخصى از قرآن را بیان کند. متناسب با قدرت دریافت و درک مردم و ظرفیت محدود آن‏ها.