پاسخ به شبهات‏

آیت الله جوادى آملى

1- پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) فرمودند: قرآن هر سال یک بار بر من نازل مى‏شد و امسال که آخرین سال عمر من است، دوبار نازل شد. سؤال این است که در نقل فوق آیا منظور کل قرآن بوده است یا نه؟ و اگر جواب مثبت است، پس چرا پیامبر قسمتى از قرآن را بر مردم مى‏خواند؟

انسان کامل از آن جهت که ولى الله است، آن چه ذات اقدس اله به او عطا مى‏کند، مى‏گیرد، ولى از آن جهت که رسول‏الله است، باید دو کار انجام دهد: اول این که تدریجاً مردم را آگاه کند، دوم این که به اندازه سطح فهم مردم با آن‏ها صحبت کند.
تمام قرآن هر سال بر آن حضرت نازل مى‏شد، اما رسالت او در این نبود که همه آیات را براى همه مردم نقل کند. حتى آن چه را هم که نقل مى‏کرد، به اندازه فهم مردم بود. پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) الفاظ را ذکر مى‏کرد، ولى هر کسى به اندازه درک و ظرفیت خود مطالب را مى‏فهمید. همان مطلبى که وجود مبارک حضرت امیر به کمیل فرمود: «إنَّ هذِهِ القُلُوبُ اَوْعِیَةٌ فَخَیْرُها اَوْعاها»؛1 اى کمیل! این دل‏ها ظرفیت‏هاى گوناگون دارند و بهترین دل آن است که ظرفیتش بیشتر و حافظ اسرار باشد.
مرحوم شیخ صدوق (رضوان‏الله‏تعالى‏علیه) در کتاب شریف «معانى الاخبار» نقل مى‏کند که شخصى آمد به محضر مبارک امام صادق (علیه‏السلام) و عرض کرد: چرا پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) را ابوالقاسم مى‏نامند؟ حضرت ابتدا جواب ساده‏اى داد، فرمود: آن حضرت پسرى داشت به نام قاسم و به این دلیل کنیه آن حضرت ابوالقاسم است. شاگرد امام عرض کرد: این را مى‏دانم، توضیح بیشترى بدهید. حضرت فهمید که او آمادگى و ظرفیت بیشترى دارد، معنایى را برایش بیان نمود که به ذهن هیچ کدام از ما خطور نمى‏کند.
فرمودند: به این علت پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) را ابوالقاسم گفته‏اند که 1- على بن ابى‏طالب (علیه‏السلام)تقسیم کننده بهشت و جهنم است: «قسیم النار و الجنة». آن حضرت در روز قیامت به بهشت دستور مى‏دهد: این شخص دوست من است او را بپذیر و به آتش جهنم دستور مى‏دهد: فلان شخص دشمن من است او را بگیر 2- على بن ابى‏طالب (علیه‏السلام) شاگرد پیامبر است و علوم فراوانى از پیامبر فراگرفته است 3- هر شاگردى فرزند معلم است و هر معلمى حق پدرى بر گردن شاگرد خود دارد (پدر معنوى اوست).
از این سه مقدمه این نتیجه حاصل مى‏شود که اگر على بن ابى‏طالب (علیه‏السلام) قاسم (تقسیم کننده) بهشت و جهنم است و پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) پدر (معنوى) این قاسم است، پس کنیه پیامبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) ابوالقاسم مى‏شود. ببینید این گونه معنا کردن آیا به ذهن احدى مى‏آید، یا اگر غیر امام این گونه معنا مى‏کرد، کسى قبول مى‏نمود؟
بنابراین پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله) مأمور بود در هر هفته یا در هر ماه، مقدار مشخصى از قرآن را بیان کند. متناسب با قدرت دریافت و درک مردم و ظرفیت محدود آن‏ها.

آدم‏ها چند دسته‏اند: برخى «مرد دیروز»اند و پیوسته در اندوه گذشته از دست رفته به سر مى‏برند. اینان کسانى‏اند که در «دیروز» زندگى مى‏کنند. شعارشان «اى کاش» است و کارشان «حسرت و افسوس». وِرد زبانشان این است که «اى کاش چنین و چنان مى‏کردم!» و «اى کاش چنین و چنان مى‏شد!».

عدّه‏اى دیگر «مرد فردا» هستند و همواره در آرزوهاى طلایى خود سیر کرده و در خواب و خیال خود، کاخ‏هاى فراوان خوش‏بختى مى‏سازند. اینان زندگى رؤیایى داشته و پیوسته در حال بلند پروازى و خیال بافى‏اند. تنها نصیب مردان رؤیایى این است که براى لحظاتى چند، مست فرداى خیالى خود شوند.

در مقابل این دو گروه، کسان دیگرى وجود دارند که «مرد امروز»اند. مردان امروز نه عمر خود را در حسرت گذشته تباه مى‏کنند و نه در خیال بافى و رؤیاپردازى تلف مى‏سازند. اینان نه در دیروز زندگى مى‏کنند و نه در فردا، و هم اینان «مردان موّفق» روزگارند. انسان‏هاى موفّق کسانى‏اند که موفّقیت خویش را نه در دیروزِ از دست رفته مى‏یابند و نه در فرداى نیامده، نه حسرت گذشته را مى‏خورند و نه به رؤیاى فردا مى‏پردازند، و لذا رنجور و افسرده و ناامید و بى‏انگیزه نیستند. در زندگى پربار و سرشار از موفّقیت پیشوایان دین، هرگز دیده نشده است که حسرت دیروز، آنان را ناامید و ناتوان ساخته باشد و رؤیاى فردا، بى انگیزه و ساکن؛ بلکه همواره پرنشاط و امیدوار و پرتحرک بوده‏اند؛ چرا که موفّقیت خویش را در «امروز» جستجو مى‏کردند. مردان موفق، به خوبى مى‏دانند که موفّقیت در «نیستى» شکل نمى‏گیرد؛ بلکه در مزرعه «هستى» و در این هستى، گل موفّقیت مى‏روید.

شما از کدام گروهید؟ مرد دیروز؟ مرد فردا؟ و یا مرد امروز؟ شما موفّقیت را در چه مى‏دانید؟ در نیستى یا در هستى؟ اگر مرد امروزید و موفّقیت را در «هستى‏ها» مى‏جویید، مطمئن باشید که موفّقیت در انتظار شماست.